CHÝ Ý KHI CHỈ ĐỊNH THUỐC VÀ TƯƠNG TÁC THUỐC NHÓM QUINOLON

Các thuốc nhóm Quinolon.

Nalidixic acid, Cinoxacin, Ciprofloxacin, Enoxacin, Grepafloxacin, Lomefloxacin, Norfloxacin, Ofloxacin, Pefloxacin, Gatifloxacin, Levofloxacin, Moxifloxacin, Sparfloxacin, Trovafloxacin, Alatrofloxacin.

Mức độ tương tác và chú ý khi chỉ định

Mức độ chú ý khi chỉ định (gồm các thận trọng và chống chỉ định khi dùng thuốc) và mức độ tương tác thuốc được xếp theo 4 mức độ:

Mức độ chú ý khi chỉ định:

Mức độ 1: Cần theo dõi

Mức độ 2: Thận trọng

Mức độ 3: Cân nhắc nguy cơ/ lợi ích

 Mức độ 4: Chống chỉ định

Mức độ tương tác thuốc:

Mức độ 1: Tương tác cần theo dõi

Mức độ 2: Tương tác cần thận trọng

Mức độ 3: Cân nhắc nguy cơ/ lợi ích.

Mức độ 4: Phối hợp nguy hiểm

Căn nhắc các nguy cơ/ lợi ích: mức độ 3

Thời kỳ cho con bú: Các Quinolon qua được sữa mẹ.

Thiếu hụt glucose- 6- phosphat deshydrogenase (G₆PD): Các Quinolon gây ra các cơn tan máu cấp, trong trường hợp thiếu G₆PD ở hồng cầu.

Trẻ em – trẻ còn bú: Sự chưa trưởng thành của gan ở trẻ còn bú, dẫn đến chậm bất hoạt, do chưa tạo được liên hợp glucoronic. Thêm nữa, các tổn thương vĩnh viễn ở sụn tiếp hợp đã được mô tả.

Thời kỳ mang thai: Không được dùng các Quinolon cho người mang thai tới kỳ sinh đẻ (có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh nhiễm acid chuyển hóa nặng sau khi người mẹ được điều trị với acid Nalidixic). Do không chứng minh được của các Quinolon chỉ giới hạn ở ADN vi khuẩn, phải tránh dùng những thuốc này trong 3 tháng đầu thai kỳ.

Trường hợp khác: Quá mẫn với Quinolon; tiền sử bệnh gan với một Fluoroquinolon.

Cần theo dõi: mức độ 1

Động kinh: Acid Nalidixic có thể gây co giật.

Suy gan: Do chậm bất hoạt.

Suy thận: Do Quinolon thải chủ yếu qua thận.

Tương tác thuốc

Tương tác cần theo dõi với mức độ 1

Cafein

Phân tích: Chuyển hóa Cafein ở gan và độ thanh lọc Cafein có thể bị giảm (giảm dị hóa Cafein), như vậy làm tăng nguy cơ kích thích hệ thần kinh trung ương.

Xử lý: Tương tác này đã được mô tả, với mức độ khác nhau, một mặt với Enoxacin và acid Pipemidic (phối hợp cần tránh), mặt khác với Ciprofloxacin và Norfloxacin (cần theo dõi). Hỏi người bệnh về mức uống cà phê và tùy theo mà khuyên họ giảm, thậm chí ngừng dùng trong khi điều trị bằng các Fluoroquinolon.

Tương tác cần thận trọng: mức độ 2

Sắt

Phân tích: Các Quinolon nói chung và các Fluoroquinolon nói riêng dùng đường uống, tạo phức với các cation hóa trị 2 hay 3 như: Nhôm, Magnesi, Calci, Sắc và Kẽm.

Xử lý: Người bệnh giữ khoảng cách uống giữa hai thuốc ít nhất 2 giờ.

Sucralfat

Phân tích: Giảm hấp thu đã được mô tả với Ciprofloxacin, Lomefloxacin, Norfloxacin khi phối hợp với Sucralfat.

Xử lý: Khuyên người bệnh tôn trọng khoảng cách 2 giờ giữa các lần uống hai thuốc.

Theophylin hoặc dẫn chất

Phân tích: Tăng nửa đời của Theophylin, có thể do ức chế cạnh tranh ở vị trí gắn trên Cytochrom P₄₅₀ (đặc biệt với Ciprofloxacin, Enoxacin, Norfloxacin, Pefloxacin) tăng nồng độ các thuốc trên trong huyết thanh và tăng độc tính thần kinh của Xanthin.

Xử lý: Theo dõi lâm sàng và điều chỉnh liều dùng tùy theo nồng độ Theophylin trong huyết thanh, trong và sau khi ngừng điều trị Quinolon. Cũng có thể tùy theo nguy cơ quá liều Theophylin mà thay đổi chiến lược điều trị kháng sinh.

Thuốc uống kháng acid hoặc than hoạt

Phân tích: Các Quinolon nói chung và các Fluoroquinolon nói riêng, sử dụng bằng đường uống, tạo phức với các cation hóa trị 2 hay 3 như: Nhôm, Magnesi, Calci, Sắc và Kẽm.

Xử lý: Phải uống hai thuốc cách nhau ít nhất 2 giờ. Cần nhắc lại là các kháng acid thường được dùng sau khi ăn 1 giờ 30 phút, vì thức ăn là nguồn gốc tăng tiết dịch vị.

Các thuốc chống đông máu kháng Vitamin K

Phân tích: Do liên kết mạnh với Protein huyết tương, Quinolon có thể đẩy các thuốc kháng Vitamin K khỏi vị trí liên kết với Protein huyết tương, đặc biệt với Acenocoumarol (Sintrom). Nguy cơ chảy máu.

Xử lý: Theo dõi nồng độ Prothrombin hay tỷ lệ chuẩn hóa quốc tế INR và điều chỉnh liều dùng thuốc uống chống đông máu lúc bắt đầu, trong và 8 ngày sau khi ngừng điều trị Quinolon.

Thức ăn (sữa)

Phân tích: Làm giảm tác dụng dược lý của Quinolon. Tương tác nhanh. Cơ chế làm giảm hấp thu Quinolon.

Xử lý: Nếu không thể tránh uống sữa được, thì nên kéo dài khoảng cách giữa uống sữa và Quinolon càng xa càng tốt

DSCKI. Phạm Văn Voi